ارزیابی استحکام ساختمان توسط کارشناس مجرب اهمیت زیادی دارد. با توجه به اینکه یک بنا متشکل از چندین جزء می‌باشد و بعد از اجرای هر بخش از ساختمان بخش دیگری به آن اضافه می‌شود و به اصطلاح پوشانده می‌شود، لذا جهت بررسی وضعیت استحکام یک ساختمان نیاز به بازدید از اسکلت ساختمان است.

بنابراین باید دید که ساختمان در چه مرحله‌ای از ساخت می‌باشد که باید نسبت به وضعیت استحکام آن بررسی گردد. در نتیجه هرچقدر مراحل اجرای یک ساختمان پیشرفته باشد، بازرسی و بررسی وضعیت آن مشکل‌تر و نیاز به انجام ملزوماتی می‌باشد.

ارزیابی استحکام ساختمان توسط کارشناسان مجرب 

در مرحله اول چنانچه مدارک فنی ساختمان در دسترس و موجود می‌باشد، باید نسبت به بررسی نقشه های سازه و فایل‌های محاسباتی سازه یعنی فایل‌های ETABS و SAFE و یا Sap اقدام نمود. با بررسی اجمالی نقشه‌های سازه بلافاصله می‌توان حدس زد که نقشه‌های سازه معتبر و طبق اصول طراحی گردیده یا خیر.

البته اکثر قریب به اتفاق نقشه‌های سازه جدیدی که جواز آنها به تازگی صادر گردیده است، به صورت اصولی و طبق محاسبات صحیح انجام شده است. اما چنانچه ساختمانی قدیمی می‌باشد، مثلاً در ۲۰ الی ۲۵ سال پیش احداث گردیده دارای سازه ای ضعیف بوده و با نگاهی به نقشه‌ها فورا پی به وضعیت مشکل‌دار سازه خواهیم برد. 

لازم به ذکر است که ساختمان‌های با قدمت ۲۰ الی ۳۰ سال چنانچه دارای نقشه سازه باشند، اکثرا فاقد فایل محاسباتی کامپیوتری هستند و در بهترین حالت دفترچه محاسبات دارند. بنابراین بعد از بررسی نقشه‌های سازه با فرض اینکه ساختمان و خصوصا اسکلت آن طبق نقشه‌های سازه اجرا شده باشد، می‌توان به وضعیت سازه به لحاظ استحکام پی برد. بعد از بررسی نقشه‌های سازه و در صورت وجود فایل‌های محاسباتی سازه نوبت به بازدید میدانی از خود ساختمان می‌رسد. همان طور که اشاره گردید بازدید صورت گرفته بستگی به وضعیت ساختمان به لحاظ اجرا دارد.

به طور مثال ساختمان اتمام یافته و در حال بهره برداری می باشد یا در حین اجرا بوده است. اگر در حین اجرا می‌باشد در کدام مرحله ساخت است. در مرحله اجرای اسکلت یا در مرحله سفت‌کاری یا نازک‌کاری؟ در هر مرحله از مراحل ذکر شده نوع کنترل و بررسی سازه متفاوت خواهد بود. بهترین حالت در شرایطی می‌باشد که ساختمان در مرحله اجرای اسکلت است و به راحتی بتوان وضعیت سازه را مورد بازدید و بررسی قرار داد.

پیشنهاد مقاله : مقاوم سازی خانه های قدیمی

بازرسی ساختمان در مرحله اجرای اسکلت

در حالتی که ساختمان در حال اجرا بوده و در مرحله اجرای اسکلت می‌باشد، چنانچه سازه از نوع اسکلت فلزی باشد با بازدید میدانی و انجام بازرسی چشمی V.T به راحتی می‌توان نسبت به بررسی کیفیت جوشکاری‌های انجام شده به لحاظ قطر و ضخامت جوش، بعد جوش و طول مورد نیاز اظهار نظر نمود. 

همچنین در مرحله پیشرفته تر و جهت بررسی دقیقتر چنانچه از جوش نفوذی نیز استفاده شده باشد، بهتر است به کمک دستگاه التراسونیک جوش‌های نفوذی در اتصالات گیردار را بصورت رندوم مورد بررسی قرار داد. همچنین با بازدید میدانی، کیفیت مونتاژ قطعات فولادی و انحراف آنها و اعوجاج در اجرا و نصب قطعات را می توان کنترل نمود. ضمنا با در دست داشتن نقشه‌های سازه می‌توان تعدادی از اجزای سازه ای را به لحاظ ابعاد و طول و ضخامت صفحات با نقشه کنترل نمود تا اثبات شود که اجرای اسکلت مغایرتی با نقشه‌های سازه ندارد. ضمنا جهت جلوگیری از زنگ زدگی و پوسیدگی اجزای فولادی در آینده بررسی شود که اسکلت فلزی اجرا شده دارای پوشش ضد زنگ می‌باشد یا خیر ؟

کنترل استحکام ساختمان با اسکلت بتنی

در خصوص کنترل استحکام ساختمان‌هایی با اسکلت بتنی شرایط قدری مشکلتر می‌باشد، به این صورت که مقاومت بتن اجرا شده در سازه از اهمیت بالایی برخوردار بوده و اولین عامل در استحکام ساختمان‌های با سازه بتنی مقاومت فشاری بتن آن می‌باشد. زیرا تولید و عمل‌آوری بتن مرغوب مشکل بوده و براحتی می‌توان بتنی مرغوب و با مقاومت بالا تولید کرد و حمل نمود و تحویل کارگاه داد. ضمنا بعد از ریخته شدن بتن، مراقبت و کیورینگ بتن از اهمیت بالایی برخوردار است و محافظت از گرمای شدید و تابش مستقیم نور خورشید در گرمای تابستان و یا یخ‌زدگی بتن در فصل سرما بسیار مهم می‌باشد. 

پیشنهاد مقاله : تفاوت سازه های فلزی با بتنی

بازرسی ساختمان در مرحله اجرای اسکلت بتنی 

بنابراین چنانچه ساختمان در مرحله اجرای اسکلت بتنی باشد، در وحله اول کنترل مقاومت فشاری بتن اجرا شده بسیار مهم است. برای نیل به این مقصود باید با استفاده از دستگاه التراسونیک بتن به همراه چکش اشمیت آزمایش ترکیبی sonreb به عمل آورد تا مطمئن شویم که بتن اجرا شده در سازه مورد نظر از مقاومت مورد نظر و اعلام شده در نقشه های سازه برخوردار است. زمانی که این مرحله از بررسی پایان یافت باید نسبت به کنترل ابعاد المان‌های سازه ای مانند تیرها، ستون‌ها و دیوارهای برشی اقدام نمود و انطباق آنها را با نقشه‌ها چک کرد . 

با توجه به اینکه میلگرد‌گذاری و آرماتوربندی به لحاظ سایز میلگرد و تعداد آنها در هر المان و همچنین خاموت‌گذاری و فواصل آنها و نوع خم انتهایی خاموت‌ها بسیار با اهمیت می‌باشد، بعد از بتن‌ریزی و اجرای اجزای سازه براحتی نمی‌توان به نحوه اجرای آنها پی برد.

روش پی بردن به اجرای میلگردگذاری و فواصل خاموت های اجرا شده

بلکه با استفاده از تصاویر و عکس‌های گرفته شده در زمان آرماتوربندی و قبل از قالب‌بندی می‌توان اجرای میلگردگذاری را کنترل نمود‌. در غیر این صورت می‌بایست با استفاده از دستگاه اسکن میلگرد و آزمایش غیر مخرب، سایز، تعداد و کاور بتن میلگرد‌های اصلی را بدست آورد و با نقشه‌های سازه کنترل نمود. همچنین فواصل خاموت‌های اجرا شده که حائز اهمیت می‌باشد را نیز با دستگاه اسکن میلگرد کنترل نمود. 
در خصوص کنترل وضعیت هم خاموت‌ها و اجرای سنجاقی‌های مورد نیاز در سازه راهی جز انجام عملیات سونداژ و تخریب بخشی از بتن باقی نمی‌ماند تا مشخص شود آیا خم خاموت‌ها و نصب سنجاق‌ها به دقت و به تعداد مشخص شده در نقشه‌ها انجام شده است یا خیر ؟

بازرسی و کارشناسی ساختمان در حال بهره‌برداری 

در خصوص کارشناسی ساختمان‌های ساخته شده و در حال بهره برداری وضع کمی فرق می‌کند. زیرا اولا چون ساختمان در حال استفاده می‌باشد بنابراین باید میزان بازرسی‌ها را به حداقل رساند و چنانچه نیاز به سونداژ و تخریب بخش‌هایی از سازه است تلاش شود تا در قسمت‌های مشاع ساختمان مانند پارکینگ و انباری‌ها و حداکثر در راهروها و راه پله ها عملیات فوق انجام شود تا مزاحمتی برای ساکنین در واحد‌های خویش پیش نیاید.

بدین منظور چنانچه ضرورت پیدا کرد که داخل واحدها نیز عملیات سونداژ و بازرسی انجام بگیرد باید سعی کرد تا کمترین آسیب به نازک‌کاری‌های ساختمان وارد شود و ارزانترین نازک‌کاری مانند سفید‌کاری و رنگ آسیب ببینند و حتی المقدور از آسیب به سنگ فرش سرویس‌ها بدلیل وجود ایزولاسیون و لوله کشی اجتناب شود . 

همچنین اگر دیواری کاشی یا سنگ‌کاری شده تلاش شود بر روی دیواری مشابه که فقط گچ‌کاری و رنگ دارد، عملیات فوق انجام گیرد. در خصوص بررسی سقف‌ها نیز سطوحی انتخاب شود که فاقد سقف کاذب مانند کناف یا رابیتس باشد تا آسیب کمتری به سیستم نازک‌کاری ساختمان وارد گردد. در بازرسی و سونداژ از کفها هم سطوحی انتخاب شود که متریال ارزانتری دارد. 

بازرسی و کارشناسی ساختمان با اسکلت فولادی

 در خصوص بازرسی ساختمان‌های با اسکلت فولادی مهمترین قسمت برای بازرسی و بررسی اتصالات می‌باشد. بنابراین باید با توجه به نقشه‌های سازه و چنانچه نقشه‌های سازه در دسترس نبود با قضاوت مهندسی مکان  اتصالات مهم و حائز اهمیت را تشخیص داد و بازرسی و سونداژ مورد نیاز را انجام داد. در خصوص ساختمان‌های با اسکلت بتنی موقعیت سونداژها قدری متفاوت بوده و بیشتر خود المان سازه ای مانند تیرها و ستون‌ها مد نظر می باشد. 

بررسی وضعیت فونداسیون و خاک زیر ساختمان

اگر هدف از بازرسی بررسی وضعیت فونداسیون و خاک زیر آن جهت بررسی نشست‌های احتمالی می باشد، معمولا تفاوتی در اسکلت ساختمان وجود نداشته و بررسی فونداسیون در هر دو نوع اسکلت مشابه هم است. در هر صورت تشخیص استحکام ساختمان، چه ساخته شده و چه در حال اجرا مشکل بوده و نیاز به انجام سونداژها و آزمایشات مخرب و غیر مخرب داشته و علاوه بر آن نیاز به کارشناسی مجرب جهت جمع آوری و پردازش اطلاعات بدست آمده و اخذ نتیجه نزدیک به واقعیت دارد.

البته چنانچه هدف از اعزام کارشناس جهت بررسی استحکام روشن باشد، کارشناس اعزام شده هدف‌دار‌تر به موضوع ورود پیدا می‌کند و مستقیم دنبال پارامترها و بخش‌هایی از سازه خواهد رفت که مرتبط با موضوع مورد نظر است. به طور مثال بیشتر کارفرمایانی که برای اعزام کارشناس با این شرکت تماس می‌گیرند مشکل ترک‌های ایجاد شده در ساختمان را دارند که در بیشتر مواقع نگران‌کننده بوده و حاکی از اتفاق خاصی در ساختمان است. درصد بسیار کمی برای خرید واحدی درخواست اعزام کارشناس دارند تا ضمن بازدید میدانی نسبت به وضعیت کیفی ساختمان مورد نظر اظهار نظر کند .

البته اتفاقات نادری که در کشور ما یا در اقصی نقاط دنیا رخ می‌دهند نیز روی درخواست‌های کارفرمایان بی‌تاثیر نیست. مثلاً واقعه فروریختن برج‌های عبدالقادر در آبادان و وقوع زلزله در ترکیه میزان مراجعه کارفرمایان را برای بررسی وضعیت سازه خود افزایش داد. 

پیشنهاد مقاله : اجرای فونداسیون روی زمین چیست؟

سخن پایانی در مورد ارزیابی استحکام ساختمان توسط کارشناسان مجرب 

همان‌طور که گفته شد بیشترین مراجعان ما در خصوص ترک‌های رخ داده در دیوارها یا بنای ساختمان می‌باشد در این راستا ضمن بازدید میدانی از بنای مورد نظر پیشنهاد پیگیری و اخذ نقشه های سازه و فایل‌های محاسباتی سازه را مهندس ناظر یا مالک قبلی و سازنده و یا شهرداری داده می شود تا بتوان بررسی دقیق‌تری انجام داد. معقوله ایجاد ترک در بنا و دیوارهای یک ساختمان بسیار مفصل و جامع بوده و در مقاله ای دیگر به تفصیل به آن خواهیم پرداخت.