با توجه به زمین لرزه های  بزرگ رخ ‌داده در سال های اخیر در سراسر جهان مانند زلزله شیلی ۱۹۶۰، کوبه ۱۹۹۵ باعث مشخص شدن ضعفهایی در آیین‌ نامه طراحی سازه ساختمان ها شد. از این رو با توجه به عدم امکان تخریب ساختمان‌های ساخته‌ شده در شهرهای کشور های لرزه‌ خیز چه کشورهای صنعتی پیشرفته مانند ژاپن و یا کشورهای جهان سوم، نیاز به تولید علم و انجام تحقیقات و آزمایشات مختلف جهت تدوین آیین نامه هایی در خصوص انواع مقاوم سازی لرزه ای ساختمان احساس شد.

تعریف مقاوم‌ سازی : 

به بالا بردن مقاومت یک سازه در برابر نیروهای وارده به سازه مقاوم‌سازی گفته می‌شود. حال این مقاوم سازی می تواند جهت تقویت سازه در برابر بارهای موجود و فعلی ساختمان مانند وزن مرده ساختمان و بار زنده که شامل وزن افراد و اسباب اثاثیه موجود در ساختمان باشد ، یا نیروهای جانبی وارده به ساختمان مانند زلزله یا طوفان باشد .مقاوم سازی ساختمان باید با کمترین هزینه و بیشترین سرعت انجام شود ، تا از این طریق از خسارت جانی و مالی به هنگام وقوع زلزله کاسته شود. توجه به مقاوم سازی ساختمان ها و تأسیسات مهم شهری در مناطق زلزله خیز اهمیت بسیاری دارد.

تعریف بهسازی لرزه ای: 

زمانی که ساختمانی به هر دلیلی آسیب ببیند یا احتمال آسیب دیدن آن به طور کلی وجود داشته باشد، موضوع بهسازی لرزه ای مطرح می شود. در واقع به بالا بردن سطح عملکرد یک سازه در یک سطح خطر مشخص را بهسازی لرزه‌ای می‌گویند.

انواع مقاوم سازی لرزه ای ساختمان : 

راهکارهای مقاوم‌ سازی و یا بهسازی لرزه ای ساختمان را با توجه به نشریه ۳۶۰ کشور که جهت ارزیابی لرزه ای و بهسازی سازه های موجود در کشورمان تدوین گردیده است، می‌توان به‌ صورت منفرد یا در ترکیب با یکدیگر برای تقویت ساختمان به کار گرفت:

• اصلاح ، مرمت و تقویت موضعی اجزای سازه که دارای عملکرد نامناسبی در زلزله هستند.
• حذف یا کاهش بی‌نظمی در ساختمان موجود.
• تأمین سختی جانبی لازم برای کل سازه.
• تأمین مقاومت لازم برای کل سازه.
• کاهش جرم و وزن ساختمان.
•  به‌کارگیری سیستم‌های جداساز لرزه ای.
• به‌کارگیری سیستم‌های غیرفعال اتلاف انرژی.

اصلاح موضعی اجزای سازه که دارای عملکرد نامناسبی در برابر بارهای وارده می باشند : 

در بسیاری از ساختمان ها عملکرد نامناسب یک عضو حیاتی مانند ستون و یا ضعف در مهار بند سازه سبب آسیب های جدی به سازه می شود. از این رو بهسازی و تقویت عضو آسیب پذیر بسیار مهم است. راهکارهای مقاوم سازی موضعی اجزای سازه ای در پایین توضیح داده شده است:

حذف یا کاهش بی‌نظمی در ساختمان موجود : 

با توجه به اینکه بی‌نظمی در پلان باعث ایجاد پیچش و بی‌نظمی در ارتفاع باعث به وجود آمدن طبقه نرم می‌شود، باید برای بهبود عملکرد یک سازه اقدام به از بین بردن و یا کاهش بی‌نظمی در کل سازه نماییم.

تأمین سختی جانبی لازم برای کل سازه :
 

در برخی موارد ساختمان‌ها به دلیل کمبود سختی در برابر نیروهای وارده جانبی دچار آسیب می‌شوند که با روش‌های  زیر می‌توان سختی سازه را افزایش داد:

اضافه کردن مهاربند :
 

تحقیقات بسیاری نشان داده است اضافه کردن مهاربند به قاب‌ها سبب می‌شود که سختی سازه افزایش یابد و باعث کاهش تغییر مکان سازه می‌شود. اضافه کردن مهاربندها باید به‌ گونه‌ای باشد که خود باعث ایجاد پیچش در سازه نگردیده و همچنین اختلال در معماری سازه ‌ایجاد نکند.

در این روش باید ظرفیت فونداسیون را نیز مورد بررسی قرارداد تا مشخص شود آیا فونداسیون قادر به تحمل نیروی وارده ناشی از اضافه کردن مهاربند را دارا می‌باشد یا خیر ؟و همین‌طور اثر بلند شدگی سازه بر روی فونداسیون را کنترل کرد. این کنترل بیشتر در سازه‌های فلزی انجام می‌شود.

اضافه کردن دیوار برشی بتنی :
 

دیوارهای برشی‌ المان‌هایی با سختی بسیار بالا می‌باشند که با اضافه نمودن آن به سازه سبب افزایش سختی طبقات و سختی سازه در کل می‌شوند. اینکار باعث بهبود عملکرد سازه می‌شود.در این روش باید ظرفیت فونداسیون را نیز مورد بررسی قرارداد که مشخص شود آیا فونداسیون قادر به تحمل نیروی وارده ناشی از اضافه کردن دیوار برشی بتنی جدید می‌باشد یا خیر ؟ از این روش در سازه‌های فلزی و بتنی نیز می‌شود استفاده کرد.

اضافه کردن دیوار برشی فولادی :
 

اساس این روش مانند اضافه نمودن دیوار برشی بتنی می‌باشد که باعث افزایش سختی سازه می‌باشد ولی مزیتی که نسبت به‌اضافه نمودن دیوار برشی بتنی دارد این می‌باشد که سبب افزایش جرم سازه نمی‌شود. اضافه نمودن دیوار برشی باعث افزایش شکل‌پذیری و جذب انرژی  نیز می‌شود.البته این نکته را باید در نظر داشت که روش تحلیل و طراحی جهت اضافه کردن دیوار برشی فولادی دارای تکنیک هایی بوده که نیازمند تجربه و دانش کافی در خصوص تقویت سازه با این روش می باشد.

استفاده از ژاکت بتنی :
 

یکی از روش های مقاوم سازی ساختمان استفاده از ژاکت بتنی می باشد. این روش برای بهسازی لرزه ای ساختمان های بتنی بسیار مناسب است. در این روش با استفاده از اجرای شبکه ای از میلگرد های فولادی در اطراف المان مورد نظر و قالب بندی و بتن‌ریزی آن ، باعث افزایش مقاومت و سختی عضو می‌شود. در این روش جهت تقویت اتصالات، می‌بایست آرماتورهای اجراشده در ژاکت بتنی از تراز سقف عبور کرده و ادامه یابد.

از این روش هم در ساختمان‌های فولادی و هم  بتنی استفاده می‌شود. در ساختمان‌های بتنی، برای درگیری بهتر بتن جدید و قدیم از کاشت میلگرد استفاده می‌کنند ولی در ساختمان‌های فلزی با استفاده از دیتایل های خاص و شاخک‌های مربوطه درگیری شبکه آرماتور و ستون فلزی را تأمین می‌کنند.

در واقع هدف استفاده از ژاکت بتنی، کاهش تغییر شکل بیش از حد اعضای ناکارآمد می باشد، چراکه این اعضا در شرایط طراحی و مطابق واکنش‌ های ساختمان به وضعیت حدی تعیین‌ شده خود نخواهند رسید و متلاشی می شوند. ژاکت‌ های بتن آرمه زمانی مورد استفاده قرار می گیرند که اعضای سازه‌ ای دچار آسیب‌ دیدگی شدید شده باشند یا مقاومت لرزه‌ ای آن ها ناکافی باشد. در صورت امکان باید ژاکت بتنی دور تا دور اجزای سازه‌ ای اجرا گردد و در شرایط اضطرار می توان بصورت یک یا چند وجه عضو اجرا شود.

مزایای مقاوم سازی با ژاکت بتنی :

• بهترین گزینه برای مقاوم سازی دیوارهای برشی ضعیف و مقاوم سازی فونداسیون ژاکت بتنی می باشد.
• مقاوم بودن المان مقاوم سازی شده و عدم نیاز به اعمال پوشش ضد آتش بر روی آن.
• همگن و همجنس بودن روش مقاوم سازی با المان نیازمند مقاوم سازی در اسکلت بتنی.
• عدم خوردگی و زنگ زدگی المان مقاوم سازی شده از مزایای ژاکت بتنی می باشد.

استفاده از ژاکت فلزی :
 

یکی دیگر از روشهای مقاوم سازی لرزه ای ساختمانها استفاده از ورق فولادی می باشد. این روش جهت افزایش سختی و افزایش شکل‌پذیری اجزای سازه ای نیز می‌شود.از ژاکت فلزی هم در ساختمان‌های فلزی و هم بتنی استفاده می‌شود. جهت بهسازی (مقاوم‌سازی) ساختمان‌های بتنی، ورق‌های فولادی با انکر ها و برشگیر های خاصی به وجه ستون و تیر متصل می‌شود و جهت اجرا ژاکت فولادی در ساختمان های فولادی ورق‌ها به وجوه المان‌ها جوش می‌شوند.

کاربرد روش مقاوم سازی با ژاکت فولادی :

• مناسب جهت تقویت ستونهای بسیار ضعیف و متلاشی شده 
• محصور سازی بتن
• افزایش مقاومت برشی عضو
• افزایش مقاومت خمشی عضو
• افزایش سختی جانبی سازه (تا حدودی)

مزیت ژاکت فلزی:

• امکان اصلاح اغلب مشکلات سازه ای مخصوصاً در قاب های بتنی
• عدم نیاز به قالب بندی برخلاف روش مقاوم سازی با  ژاکت بتنی
• سرعت اجرای بیشتر نسبت به ژاکت بتنی
• گزینه مناسب برای محصور کردن بتن در ستون ها
• عدم ایجاد مشکل در معماری پروژه نسبت به ژاکت بتنی .

اضافه نمودن ستون : 

در بسیاری از ساختمان‌ها  جهت افزایش سختی ساختمان و مقاومت آن ، با توجه به پلان معماری با اضافه نمودن یک یا چند ستون می توانند نیاز فوق را تامین نمایند .با این روش تعداد قاب‌های ساختمان افزایش می‌یابد. جهت اخذ اطلاعات بیشتر مقاله ای جهت تکمیل مطلب بالا و در خصوص اصول مقاوم سازی ساختمان در برابر زلزله مطالعه نمایید.

افزودن میانقاب : 

در ساختمان‌ های که به دلیل کافی نبودن سختی ساختمان نیاز به بهسازی می باشد می‌توان با ایجاد میانقاب مناسب سختی طبقه را افزایش داد . در استفاده از روشهای متداول مقاوم سازی لرزه ای ساختمان که باعث افزایش سختی سازه می شود باید توجه داشت  که افزایش سختی سبب افزایش نیروی وارده برسازه نیز می‌شود. بنابراین می بایست با قضاوت مهندسی و بهره‌گیری از تجربه مهندس طراح روشی را اتخاذ نمود که افزایش نیروی وارده به سازه باعث نیاز به مقام سازی بیشتر نگردد .

تأمین مقاومت لازم برای کل سازه :
 

جهت تأمین و افزایش مقاومت ساختمان‌ می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد :

• استفاده از ژاکت بتنی
• استفاده از ژاکت فلزی
• اضافه نمودن ستون

استفاده از الیاف پلیمری (FRP) : 

یکی روشهای مقاوم سازی لرزه ای ساختمان استفاده از الیاف FRP  می باشد. با استفاده از الیاف پلیمری (FRP)، می‌توان به تقویت و افزایش مقاومت اجزای سازه ای ساختمان اقدام نمود. استفاده از الیاف FRP به‌صورت دور پیچ باعث افزایش محصورشدگی عضو شده و استفاده از  الیاف در بهسازی تیرها باعث افزایش ظرفیت باربری تیرها می‌شود که نتیجه انجام این اقدامات  کل سازه مقاوم سازی می‌ شود .

مزایای مقاوم سازی با FRP:

• استفاده از FRP برای تقویت و مقاوم سازی اجزای سازه ای ساختمان نیاز به زمان زیادی ندارد و اعضای مقاوم سازی شده در زمان بسیار کمی آماده سرویس دهی می شوند.
• نیاز به تخریب کمتر بخش هایی از سازه در مقایسه با دیگر روش های مقاوم سازی از دیگر مزایای استفاده از این روش می باشد.
• نیاز به بازسازی کمتر المان مقاوم سازی شده در برابر دیگر متدهای مقاوم سازی ساختمان.
• ارزان تر بودن روش استفاده از مقاوم سازی با FRP ( در بسیاری موارد )
• مقاوم سازی با FRP نیازمند تجهیزات کارگاهی زیادی نمی باشد .
• میزان خوردگی مواد مصرفی در حد صفر است .
• مقاوم سازی با FRP به صورت عایق مغناطیسی و الکتریکی در مناطق حساس به امواج مغناطیسی و الکتریکی توصیه می شود.
• افزایش تولید، تامین و توزیع وسیع که باعث کاهش قیمت FRP و افزایش خرید و فروش FRP شده است.
• ضخامت کم لایه های FRP (در حد میلی‌متر)، باعث می‌گردد تا استفاده از آن در مقاوم سازی سازه، فضای اضافه ای را اشغال ننماید.

کاهش جرم ساختمان :
 

با توجه به قانون اول نیوتن و این موضوع که زلزله شتاب وارده به سازه می‌باشد می‌توان دریافت با افزایش جرم سازه، نیروی وارده به ساختمان افزایش‌ یافته و سبب می‌شود تقاضا سازه جهت افزایش مقاومت زیاد شود. یک راهکار مناسب جهت بهسازی ساختمان ، کاهش جرم ساختمان است که این امر با استفاده از مصالح سبک در ساخت ساختمان و یا جایگزین نمودن مصالح سنگین استفاده‌ شده در ساختمان با مصالح سبک مانند جایگزین نمودن آجرهای فشاری با سفال‌ها و استفاده از ۳D پنل ها، جمع کردن بار مرده روی سقف اگر نخاله و خاک می باشد با استفاده از پوکه معدنی، حذف جان پناه اطراف بام و بالکن‌ها و جایگزینی آن با نرده های فلزی و ...  از جمله مواردی می باشد که در سبک سازی کل ساختمان مهم می باشد. مطلبی تکمیلی در مورد بهسازی و مقاوم سازی لرزه ای در این متن آورده شده است.

اصول استفاده از جداسازها، کنترل و کاهش نیروی منتقل‌شده زمین به سازه می‌باشد. این روش قادر می‌باشد نیروی زلزله منتقل‌ شده به سازه را به‌ صورت چشم‌ گیری کاهش دهد. بهسازی با استفاده از جداسازها روش کارآمدی می‌باشد . این متد تغییر مکان نسبی طبقات را نیز کاهش می‌دهد ولی باید به چند نکته جهت استفاده از آن‌ها در سازه  توجه نمود.

• نیاز به نیروی متخصص و بسیار ماهر جهت نصب و اجرا تجهیزات آن .
• نیاز به سرکشی و بازدیدهای ادواری بعد از نصب.
• نیاز به فاصله نسبتاً زیاد ما بین ساختمان بهسازی شده با جداسازها و ساختمان‌های مجاور.
• این روش برای تمام ساختمان‌ها قابل‌استفاده نمی‌باشد.

به‌ کارگیری سیستم‌های غیرفعال اتلاف انرژی : 

سیستم‌های غیرفعال اتلاف انرژی باعث افزایش میرایی سازه می‌شوند به شکلی که نیروی زلزله به‌سرعت میرا شده و سازه آسیب نمی‌بیند. نکته حائز اهمیت جهت استفاده از میراگرها این است که میراگرها باید دارای فاصله‌ای با اجزای غیر سازه‌ای مانند دیوارها داشته باشند تا بتوانند آزادانه حرکت کنند. به همین دلیل در اکثر سازه‌ها به‌صورت نمایان (اکسپوز) اجرا می‌شوند.

تغییر کاربری ساختمان :
 

در بسیاری از مواقع امکان بهسازی سازه موجود نبوده یا از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نمی‌باشد، یکی از راه ‌کارهای بهسازی در این حالت تغییر کاربری ساختمان است .اصول این روش  کنترل بار زنده به سازه است. به‌عنوان مثال تغییر کاربری یک ساختمان از محیط آموزشی یا درمانی به مسکونی سبب کاهش چشم‌ گیر بار زنده می‌شود.

خدمات مهم شرکت مقاوم سازی آرین تیس :
 

شرکت های مقاوم سازی به دلیل پیشرفت در ساخت و ساز و برقراری آیین نامه و مقررات زیاد در این خصوص سبب شده تا با ارائه خدمات مهم خود دیگر هیچ ساختمانی توسط عوامل انسانی و طبیعی در زود هنگام دچار آسیب و تخریب نشود. از جمله خدمات مهم شرکت مقاوم سازی آرین تیس را می‌توان به موارد زیر تقسیم بندی نمود : 

مقاوم سازی سازه‌ها در برابر بادهای شدید ، طوفان و عواملی همچون زمین‌لرزه‌ها
جلوگیری و یا اصلاح خطاهای انسانی در اجرای سازه.
استفاده از روشهای مختلف مقاوم سازی سازه در ساختمان‌ها با رعایت شرایط سازه و در نظر گرفتن صرفه اقتصادی ، کارایی و ..... مانند استفاده از FRP ، ژاکت بتنی ، ژاکت فولادی ، اضافه کردن اجزای سازه ای مانند ستون یا قاب های خمشی ، اضافه کردن دیوار برشی ، اضافه کردن بادبند 
و... . 

شرکت مهندسین مشاور مقاوم سازی آرین تیس :
 

شرکت مقاوم سازی آرین تیس می تواند از صفر تا صد ساخت و ساز را انجام داده پیگیر مسائل و مشکلات مختلف پیش آمده باشند  تا کوچک‌ترین اشتباه و یا سهل‌انگاری در اجرای سازه یا حتی در مقاوم سازی رخ ندهد. شرکت مهندسین مشاور مقاوم سازی آرین تیس با کسب اطلاعات و فناوری‌های نوین در زمینه‌های مختلف مقاوم سازی سازه و افزایش مقاومت ساختمان ها کمک شایانی جهت افزایش بهره وری ساختمانها و پروژه های در دست اجرا می کند .. شرکت مقاوم سازی آرین تیس با انجام طراحی و عملیات اجرایی زیاد در طی چند سال اخیر اثبات کرده است که می توان ساختمان‌ها را مقاوم سازی نموده و با کمترین هزینه و صرف حداقل زمان ممکن از تخریب ساختمان و بوجود آمدن بحران در یک پروژه جلوگیری نماید .

تمامی خدمات شرکت مهندسین مشاور مقاوم سازی آرین تیس توسط مهندسان خبره و توانمند این شرکت مورد نظارت ، کنترل و آزمایش‌های مکرر قرار گرفته است و با تأیید عملیات انجام شده باعث گردیده است تا ساختمان‌ها در هنگام وقوع احتمالی زلزله با آسیب‌های کمتری همراه شود.