بسیاری از افراد زمانی که حرفی از شاتکریت زده می شود، درباره آن چیزی نمی دانند و جویای آن هستند که شاتکریت چیست و چه فایده ایی دارد؟لازم به ذکر می باشد که شاتکریت یا همان بتن پاشنده فرآیندی می باشد که در آن بتن یا ملات روی یک سطح پاشیده می شود تا لایه ای متراکم، خود نگه دار و باربر ایجاد کند.
در مواردی که شکل کار پیچیده یا قالب بندی مشکل و پر هزینه باشد به ویژه در بهسازی ساختمان ها و یا مقاوم سازی پل ها از این نوع بتن استفاده می شود. استفاده از این نوع بتن به تجربه ، تامین تدابیر مناسب و کارگران فنی متخصص به ویژه در امر بتن پاشی نیاز دارد.
باید بیان شود که بتن ریزی و سیمان کاری در صنعت ساخت و ساز، در هر مقیاس و هر پروژهای که باشد از جمله مهم ترین عملیات های پروژه است و هر روز هم روش های جدیدی برای اجرای آن ها به کار گرفته می شود. شاتکریت که گاهی گونیت نیز خطاب می شود، در واقع یک روش از اجرای بتن یا سیمان با سرعت زیاد در سطوح مختلف است. شاتکریت به عنوان یک روش ساختمانی برای اولین بار در سال ۱۹۰۷ ابداع و در سال ۱۹۱۴ هم برای اولین بار مورد استفاده قرار گرفت.
شاتکریت یا بتن پاششی، بتن یا ملاتی است که با فشار و سرعت بالایی روی سطوح پاشیده می شود تا یک لایه متراکم و مقاوم را روی سطح مورد نظر ایجاد کند. این محصول، سرعت هیدراتاسیون سیمان را بالا می برد؛ به همین دلیل بیشتر در تونل ها، گود برداری ها به منظور جلوگیری از ریزش مصالح استفاده می شود.
از جمله مواد افزودنی شاتکریت می توان به مواد آب بندکننده و افزاینده استحکام اشاره کرد که از ایجاد ترک و رشد ترک در بتن پاشیده جلوگیری می کند. هم چنین این مواد افزودنی، از یخ زدگی بتن پاششی جلوگیری می کند و مقاومت کششی خمشی و استحکام فشاری بتن را افزایش می دهد.
شایان به ذکر است که امتیاز عمده این نوع بتن در مقایسه با بتن معمولی در آن است که در این حالت فقط به قالب داخلی و یا یک سطح موجود نیاز می باشد. به همین دلیل این روش اجرای بتن برای سطح مدور و قوسی مانند تونل ها و دودکش ها کاربرد های فراوانی دارد و امروزه بیش از پیش از شاتکریت بتن برای کارهای عمرانی استفاده می شود. شاتکریت بتن یا همان بتن پاشنده بر مبنای زمان افزودن آب اختلاط به مخلوط سنگدانه ها و سیمان به بتن پاشیده خشک و بتن پاشیده تر تقسیم می شود.
اجرای شاتکریت به دو روش زیر انجام می شود :
در شاتکریت با مخلوط خشک مصالح شامل ماسه و سیمان توسط پمپ شاتکریت به داخل لوله انتقال هدایت شده و به قسمت نازل منتقل می شود. آب مورد نیاز در این حالت در حین خروج مصالح از سر نازل به آن ها اضافه می گردد که با توجه به سرعت بسیار زیاد خروج مصالح از سر نازل این عمل در کسری از ثانیه صورت می گیرد.
در این حالت ممکن است آب به بعضی از دانه های سیمان نرسیده و در نتیجه این دانه ها هیدراته نشود به همین دلیل از روش مخلوط خشک تنها در عملیات تثبیت قبل از اجرای لاینینگ تونل ها و کارهای روکش و تعمیراتی با ضخامت کمتر از ۱۰ سانتی متر استفاده می گردد.
با توجه به مزایای گفته شده، شاتکریت خشک برای پروژه هایی که نیاز به حجم کم شاتکریت دارد و یا فضای اجرا محدود باشد مناسب است. دو عیب اصلی شاتکریت خشک عبارت است از :
به طور خلاصه مزایا و معایب این روش را می توان به صورت زیر بیان کرد.
همان گونه که بیان شد، روش اجرای شاتکریت به دو صورت تر و خشک انجام می گیرد. انتخاب یکی از دو روش به عوامل متعددی بستگی دارد که می توان به مواردی مانند موارد زیر اشاره نمود:
همان گونه که بیان شد یکی از اساسی ترین تفاوت های این دو روش تفاوت در مقاومت فشاری در دو روش با شرایط یکسان می باشد. میزان بازگشت ( پرت کار و یا دور ریز کار) و کمانه کردن مصالح در روش خشک بیشتر می باشد و ممکن است تا 40 درصد نیز برسد، این مقدار در روش مخلوط تر به کمتر از بیست درصد می رسد.
در ابتدای این مقاله بیان شد که شاتکریت بتن عبارت است از ملات یا بتنی که با فشار و سرعت بالا به سطح مورد نظر پاشیده شود. شاتکریت هم اکنون در کارهای بتنی مورد استفاده قرار می گیرد که از مهم ترین آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد :
بنابراین از شاتکریت بتن برای تثبیت بدنه، گود برداری ها، اجرای تونل ها، کانال ها، خاکریزها و آبروها در بتن پاششی استفاده می شود و جزء بهترین گزینه ها برای انجام امور خاص عمرانی می باشد. استفاده از این نوع افزودنی در بتن پاششی، باعث کاهش استهلاک پمپ شاتکریت و افزایش عمر آن می شود. هم چنین افزودنی شاتکریت در تقویت سازه های بتنی، بنایی و انجام کارهای ترمیمی در سازه های بتنی به کار می رود.
تفاوت عمده میان بتن و شاتکریت در واقع نحوه اجرای این دو می باشد. بتن آماده شده از قبل که در داخل یک محفظه قرار دارد، تخلیه و سپس در سطح مورد نظر تخلیه میشود. در مرحله بعد برای شکل گرفتن، نیاز به اعمال لرزشهایی پیوسته یا فشردگی است. در نقطه مقابل، در اجرای شاتکریت نیازی به فرآیندهای شکلدهی نیست و از این رو قابلیت آن در ارتقای طراحی ها و کاربرد های منعطف بسیار بیشتر از بتن معمولی است و در بیشتر اوقات موجب صرفهجویی در زمان و هزینه می شود.
همان گونه که بیان کردیم، شاتکریت بر دو نوع خشک و تر است. هر دوی این ها تحت شرایط به خصوصی به کار گرفته می شوند. سابقه اجرای خشک بیشتر از تر است. به طوری که تر در دهه ۱۹۵۰ بود که ابداع و برای اولین بار به کار گرفته شد.
با توجه به مزایای گفته شده شاتکریت، شاتکریت تر برای پروژه هایی که نیاز به حجم بالا شاتکریت دارد و یا امکان آماده سازی اختلاط بتن در نزدیکی دستگاه شاتکریت باشد مناسب است. سه عیب اصلی شاتکریت تر عبارت است از :
نکته بسیار مهم این است که در صورت اجرا به صورت رباتیک بخشی از هزینه ها به دلیل حذف نیروی انسانی کاهش می یابد.
تکنولوژی شاتکریت به سرعت در حال پیشرفت می باشد. در حالی که بسیاری از مفاهیم اساسی ثابت مانده اند، در سال های اخیر تجهیزات اجرا از نقطه نظر سادگی در استفاده و ظرفیت آن ها بهبود چشمگیری یافته اند. امروزه دو روش کاربردی برای اجرای شاتکریت به صورت پاشش مخلوط خشک و پاشش مخلوط تر وجود دارد.
در ابتدا، شاتکریت با روش مخلوط خشک، به کار رفت. پاشش خشک قدیمی ترین روش پاشش است. در فرآیند مخلوط خشک، مخلوط مصالح دانه ای دارای رطوبت طبیعی و یا خشک، سیمان و افزودنی ها به داخل پمپ ریخته شده و به وسیله هوای فشرده به نازل هدایت می گردند، جایی که آب اختلاط ( و زودگیر مایع ) به مخلوط اضافه می شود. نسبت آب به سیمان و میزان زودگیر در طی فرآیند پاشش توسط اپراتور پاشش کنترل می شود.
در گذشته استفاده از این روش ترجیح داده می شد، به این دلیل که این روش شاتکریتی با مقاومت زودرس بالاتری ایجاد می کند و در برخی از کشورها به خصوص اتریش به عنوان اولویت اول در نظر گرفته می شد. کاربرد های مهم این روش در پروژه های نسبتا کوچک مقیاس و یا نیازمند انعطاف پذیری، به عنوان مثال در مرمت ابنیه و یا مسافت های طولانی انتقال بتن است. مخلوط خشک شاتکریت را می تواند مخلوط و در کیسه های آماده مصرف نگه داری نمود.
از دستگاه شاتکریت در ایستگاه های حمل و نقل ، معادن و دیواره های تونل ها استفاده میشود.
از مزایای بسیار مهم دستگاه شاتکریت این است که سطوح ناهموار را به سادگی صیقلی و صاف میکند و همه ی حفره ها را میپوشاند.
از طرفی به دلیل پاشش ذارت ، گرد و غبار بسیاری تولید می کند و به دلیل نچسبیدن ملات و هیدراته نشدن آن، مقدار زیادی ار آن هدر می رود.
سخن پایانی
شاتکریت از روش های ساخت و ساز است که استفاده از آنها مزایای زیادی را برای سازه در پی خواهد داشت. از طرفی هم خود این عملیات کاربردهای مختلفی دارد که از جمله آن ها می توان به سد سازی، استخر سازی، پل سازی، تثبیت دیواره ها و ساخت تونل اشاره کرد.
در کشور ما شرکت های مقاوم سازی به تازگی پا به عرصه وجود گذارده و با گردآوری مهندسین و تکنسین های مجرب نسبت به طراحی و اجراء عملیات مقاوم سازی در کشور اقدام نموده اند.
تمامی حقوق متعلق به آرین تیس می باشد.
طراحی سایت و خدمات سئو توسط تیم سئوهاما - میزبانی وب توسط سرورهاما