بتن یکی از مصالح پر کاربرد ساختمانی می باشد که از ترکیب آب ، سنگدانه و سیمان ساخته می شود. این مصالح به دلیل خواص بسیار خاصی که دارد می تواند برای ساخت سازه ها مورد استفاده قرار گیرد اما برای ساخت المان های سازه ایی ،هرگز از بتن معمولی استفاده نمی کنند و سعی می کنند بنا بر شرایط مقاومت بتن را تا حد بسیار مناسبی افزایش دهند و علاوه بر این موضوع، از ترکیب بتن به همراه آرماتور استفاده می کنند.

به دلیل آن که بتن از مقاومت کششی مناسبی بر خوردار نمی باشد ،از آرماتور استفاده می کنند تا در اثر کشش، بتن با مشکلات بزرگی مواجه نشود و بتواند نیرو ها و تنش های کششی را تحمل کند . برای آن که مقاومت بتن را اندازه بگیرند آن را در آزمایشگاه ها تحت آزمایشات و تست هایی قرار می دهند تا به یقین برسند که آیا بتن به مقاومت مطلوب رسیده است یا خیر؟

حال احتمال این که در بسیاری از موارد در یک پروژه مقاومت بتن بر رده مورد نظر از عدم انطباق برخوردار باشد بسیار زیاد است و ممکن است پیش بیاید حال در این حالت باید بتن کم مقاومت را مورد بررسی قرار داد و قطعا پیمانکار مسئول می باشد هم چنین باید ضوابط پذیرش بتن کم مقاومت را در دستور کار قرار داد حتی اگر در آخرین مرحله بررسی بتن کم مقاومت بتن از نظر سازه ای پذیرفته شود به دلیل این که انطباق با رده مورد نظر از ابتدا حاصل نمی شود.

آیا برای پذیرش بتن کم مقاومت قواعدی وجود دارد ؟

برای این که وضعیت بتن سازه از نظر عمل کرد عضو یا کل سازه با وجود بتن کم مقاومت یا غیرقابل قبول در سازه یا عضو مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد باید ضوابط پذیرش بتن کم مقاومت را مورد توجه قرار داد با وجود این که بتن مورد نظر غیرقابل قبول می باشد ممکن است که آن از نظر سازه ای قابل قبول باشد و یا این که قطعه یا سازه مورد پذیرش واقع شود .

کاملا واضح است که پیمانکار مسئولیت پذیرش بتن را از نظر سازه ای ندارد و کارفرما قادر به در نظرگرفتن جریمه های لازم می باشد. برای بررسی کردن بتن کم مقاومت و اطمینان حاصل کردن از ظرفیت باربری سازه می توان ضوابطی را به کار گرفت که به وسیله آن بتوان بتن کم مقاومت را مورد قبول قرار داد.

ضوابط پذیرش بتن کم مقاومت:

همان گونه که بیان شد، برای آن که بتوان بتن کم مقاومت را پذیرفت و آن را در سازه مورد استفاده قرار داد، باید اصول و قاعده ایی برای آن تعیین شود و به آن ضوابط پذیرش بتن کم مقاومت می گویند و اگر بتن این ضوابط را نداشت و اگر مقاومت بتن جواب ندهد ،می توان آن را رد کرد و در ساخت سازه  آن را مورد استفاده قرار نداد.

لازم به ذکر است که اگر نشان داده شود که به ازای مقاومت بتن کم تر از مقاومت مشخصه نیز ظرفیت باربری سازه تامین خواهد شد می توان از همان مقاومت کم به کمک تحلیل موجود سازه و با دقت در تجزیه و تحلیل مقاطع استفاده کرد و نوع بتن از نظر تامین مقاومت سازه ای  مورد قبول می باشد یکی از عوامل جواب گرفتن در این مرحله این است که برای این که تعداد صحیحی از میلگرد به کار گرفته شود و قطر یکسانی داشته باشند باید میلگرد بیشتر و با ابعاد بزرگ تر را مورد استفاده قرار داد.

اگر نتیجه ای از راه حل قبلی که یکی از ضوابط پذیرش بتن کم مقاومت می باشد حاصل نشد با تحلیل و طراحی دوباره و با فرض این که ممکن است بتن کم مقاومت در قسمت های از سازه به کار رفته باشد می توان کنترل باربری سازه و مقاطع آن را انجام داد. قطعا در این مرحله، از تلاش ها و لنگرهای هر عضو که در تجزیه و تحلیل دوباره سازه کسب شده استفاده خواهد شد.

بسیاری از اقداماتی که در طراحی مانند تیپ کردن اعضا و تقریب های مرتبط به تحلیل ممکن است سبب شود که در این مرحله نتیجه مورد نظر بدست آید و بتن از نظر تامین مقاومت سازه ای قابل قبول باشد یکی از شرط های مهم برای استفاده از این ضوابط این است که برای بررسی مدارک کارگاهی بایگانی وجود داشته باشد و اگر در این مرحله دقت زیادی شود احتمال مورد قبول واقع شدن بتن از نظر سازه ای بیشتر خواهد شد.

هنگامی که بررسی های تحلیلی قبلی به سرانجام نمی رسند مغزه گیری از قسمت هایی که ممکن است بتن کم مقاومت در آن ها وجود داشته باشد را باید در دستور کار قرار داد حداقل سه مغزه از بخش هایی از سازه که نمونه بتن آن ها باعث شده شرایط پذیرش فراهم نشود تهیه خواهد شد و در صورتی بتن از نظر تامین مقاومت پذیرفته خواهد شد که شرایطی محقق شود و در این صورت به بررسی های تحلیلی بالا نیازی نخواهد بود.

شرایط مغزه ها:

1. 15 درصد کاهش در متوسط مقاومت مغزه ها و 25 درصد کاهش در مقاومت حداقل مغزه ها مجاز تلقی شده است زیرا در عملیات بتن ریزی ، تراکم و عمل آوری که در کارگاه انجام شده نسبت به نمونه هایی که از آزمایشگاه تهیه شده کاستی هایی بوده است.
2. اگر بنابر به هر دلیلی در مورد مغزه های گرفته شده شکی وجود داشته باشد امکان اینکه دوباره بتوان مغزه گیری را تکرار کرد وجود دارد و می توان آن را انجام داد اما با توجه به شرایط سازه باید مغزه گیری مجدد انجام شود به عنوان مثال: اگر عضو مورد نظر یا سازه از اهمیت و حساسیت خاصی برخوردار بود و یا کسی که مسئولیت نظارت را به عهده دارد در انتخاب نقاط مورد نظر برای مغزه گیری ها تردید داشته باشد توصیه می شود که مغزه گیری را مجددا تکرار کند.
3. در صورتی که مراحل قبلی انجام شوند و باز بتن از نظر سازه ای و تامین مقاومت قابل قبول نباشد و هنوز در مورد آن تردیدی وجود داشته باشد ظرفیت باربری عضو و سازه با آزمایش بارگذاری بر روی عضو خمشی مورد تردید بررسی خواهد شد کاملا واضح است که این کار برای اعضا غیر خمشی و یا حتی بعضی از اعضا خمشی امکان پذیر نیست این آزمایش براساس ضوابط پذیرش بتن کم مقاومت آیا انجام خواهد شد و نتیجه آن نشان دهنده این است که آیا در آزمایش عضو مورد تردید رفتار قابل قبولی را ارائه خواهد داد یا خیر.ولی این آزمایش نمی تواند نشان دهد که بتن مقاومت مطلوبی دارد و قابل قبول می باشد و نمی تواند تعیین کند که آیا می توان آن بتن را برای سازه به کاربرد یا خیر. طراحی محافظه کارانه، اجرا کردن قطعات با ابعاد بزرگ تر، مصرف کردن بیشتر میلگرد و با مقاومت بیشتر از مقاومت تعیین شده  یا ایجاد بازوی لنگر بیشتر به علت چگونگی قرار گرفتن میلگردها از دلایلی می باشد که حتی مصرف بتن کم مقاومت نیز ظرفیت باربری مورد قبولی را در آزمایش بارگذاری نشان خواهد داد از طرفی دیگر ممکن است حتی اگر بتن بر هر رده مصرفی منطبق و قابل قبول باشد باز هم بارگذاری جواب قابل قبولی را ندهد بنابراین امکان اینکه تفکیک صحت طراحی و اجرای صحیح و مصرف مصالح منطبق با مشخصات از یکدیگربا آزمایش بارگذاری به آسانی انجام شود وجود ندارد.
4. یکی از شرایط و آماده سازی مغزه ها این است که مغزه ها را می توان از نظر شرایط رطوبتی در دو حالت مورد استفاده قرار داد در حالی که مقاومت آزمونه های آزمایشی یا کنترلی در شرایط اشباع بدست خواهد آمد طراح پروژه یا دستگاه نظارت شرایط رطوبتی مغزه ها را مشخص می کند هنگامی که شرایط بهره برداری از ساختمان به صورت مرطوب یا غرقاب هستند مغزه های اشباع شده از آب را باید به کار برد برای این کار باید مغزه ها را به مدت حداقل 40 ساعت در آب غوطه ور و سپس ازآب خارج کرد و براساس دستورهای موجود در صورتی که لازم باشد کلاهک گذاری کرد ولی به طور کلی باید در شرایط اشباع غیر آب چکان مورد آزمایش مقاومت فشاری قرار داد اگر بهره برداری سازه شرایط خشکی داشته باشد مغزه ها باید به مدت 7 روز در هوای 16 تا 27 درجه سانتی گراد و با رطوبت نسبی کمتر از 60 درصد خشک شود و پس از آن مورد آزمایش قرار گیرد قطعا مغزه های خشک نسبت به آزمونه های اشباع مقاومت بیشتری خواهند داشت و احتمال اینکه این آزمایش به بیش از 20 درصد برسد زیاد است. در برخی از استانداردها باید مغزه ها را در آب اشباع شده از آهک غوطه ور کرد.

5. در ضوابط پذیرش بتن کم مقاومت اشاره شده است که در کنار آزمایش بارگذاری می توان می توان اقدامات لازم دیگری را نیز انجام داد از اقدامات لازم دیگر احتمالا تخریب بتن و قطعه مردو تصور می شود اما این تصور صحیحی نیست ممکن است بتوان بارهای مرده قطعه را تغییر داد و با این کار بتن و سازه از نظر تامین مقاومت و باربری سازه ای مورد قبول واقع شوند از جمله اقداماتی که می توان انجام داد تغییر شرایط بهره برداری و همچنین تغییر بار زنده می باشد به طورکلی باید این اقدامات را با نظر مساعد کارفرما و زیر نظر دستگاه نظارت و طراح پروژه به دقت و با ارزیابی کل جهات انجام داد. ممکن است تقویت و ترمیم بتن و سازه و به کارگیری روش های مناسب بتن را از نظر سازه ای به حد قابل قبول برساند که از اقدامات مقتضی محسوب می شود .

6. از دیگر اقدامات مقتضی این است که اگر مقاومت مغزه ها براساس ضوابط پذیرش بتن کم مقاومت قبلی مورد پذیرش قرار نگرفته باشد می توان این مقاومت کم و غیر قابل قبول را در محاسبات سازه ای مانند روش های تحلیلی مورد استفاده قرار داد و در مورد قابل قبول بودن بتن از نظر سازه ای نظر داده شود در چنین حالتی این نکته را باید مورد توجه قرار داد که امکان ندارد مقاومت مغزه به طورمستقیم در روابط طراحی و تحلیل مقطع به کار برده شود و لازم است آن بر 85 درصد تقسیم شود و سپس از آن استفاده شود و یا ضریب های ایمنی مرتبط به بتن افزایش داده شود در حالی که مقاومت مغزه یک مقاومت فعال محسوب خواهد شد.

7. در بیشتر موارد ضعف مقاومتی بتن نشان دهنده افزایش نسبت آب به سیمان می باشد که باعث می شود پایابی کم شده و نفوذ پذیری بتن افزایش پیدا کند در این موارد لازم است ضوابط پذیرش بتن کم مقاومت مورد توجه قرار گیرد در این صورت درباره اینکه نسبت آب به سیمان مخلوط بتن تا چه اندازه افزایش یافته می توان حدس زد و پس از آن مسئله دوام و پایابی را طرح کرد.

8. موضوع پیوستگی بتن با میلگردها یکی دیگر از موضوعاتی است که باید به آن توجه شود این پیوستگی بامقاومت فشاری بتن متناسب می باشد و اگر در مقاومت بتن ضعفی وجود داشته باشد باعث ضعف در پیوستگی خواهد شد که باید آن را در محاسبات سازه و طول پوشش میلگردها کنترل کرد .

9. اگر در شرایطی خاص یا مشخصات فنی خاص موارد دیگری مطرح شوند لازم است که آن ها حتما در کنار بررسی بتن کم مقاومت رعایت شوند که البته در بسیاری از موارد موضوع پایابی از اهمیت بیشتری برخوردار است.

10. معمولا به عنوان آخرین مرحله باید تخریب بخش هایی از سازه را مورد توجه قرار داد اگر سازه و بتن تخریب شوند نه تنها سرمایه ملی به هدر خواهد رفت بلکه بر بخش های سالم و قابل قبول نیز آثار نامطلوبی را بر جای می گذارد باید براساس دستور دستگاه نظارت و زیر نظر ناظر و با دقت کامل تخریب را انجام داد و تا جایی که امکان دارد از اعمال ضربه برای تخریب خودداری کرد.

11. به طورکلی حتی اگر بتن از نظر سازه ای مورد قبول واقع شود موضوع جریمه برطرف نخواهد شد و می تواند براساس ضوابط پذیرش بتن کم مقاومت محاسبه شود.

سخن آخر :

ممکن است در حین ساخت و ساز سازه های بتنی  موضوع بتن کم مقاومت پیش بیاید و این موضوع نیاز به تحلیل و بررسی دارد، به دلیل آن که زمانی که بتن کم مقاومت در دسترس داریم نمی توانیم به صراحت بگوییم که این بتن برای ساخت المان های سازه ایی مناسب نمی باشد و باید بتن را تحت آزمایشاتی قرار دهیم و تحلیل های ویژه بر روی بتن سازه انجام شود و بررسی کرد که آیا می توان از این بتن برای ساخت سازه استفاده کرد یا خیر؟

شایان به ذکر است که ضوابطی وجود دارند که به آن ضوابط پذیرش بتن کم مقاومت می گویند و اگر بتن سازه این ضوابط را رعایت می کرد، می توان آن را برای ساخت و ساز پذیرفت البته هر کدام از بند های ضوابط، مورد بررسی قرار گیرد.

جهت کسب اطلاعات بیشتر به سایت آرین تیس مراجعه نمایید.